Εορτολόγιο


ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

«ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ»

ΣΤΗΝ ΕΝΟΡΙΑ ΣΠΗΛΙΟΥ.


   Στις 6 Αυγούστου η Αγία μας Εκκλησία γιορτάζει την ανάμνηση της Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρα μας Ιησού Χριστού. Η Μεταμόρφωση έλαβε χώρα σε όρος «υψηλόν» κατά τους τρεις συνοπτικούς Ευαγγελιστές ( Ματθαίο, Μάρκο και Λουκά ) και σύμφωνα με την Ιερά Παράδοση στο όρος Θαβώρ, που στα εβραϊκά σημαίνει έλευση  Φωτός. Έγινε, σύμφωνα με τους περισσότερους Πατέρες, 40 μέρες περίπου πριν από τη Σταύρωση, δηλαδή κατά τον μήνα Φεβρουάριο δεδομένου ότι η Σταύρωση έγινε στις 14 του μήνα Νισάν  (Μαρτίου ). Επειδή όμως ο εορτασμός της γιορτής θα συνέπιπτε μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή που είναι πένθιμη περίοδος, γι’ αυτό μεταφέρθηκε στις 6 Αυγούστου που απέχει σαράντα μέρες από τις 14 Σεπτεμβρίου που γιορτάζεται η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και λογαριάζεται σαν Μεγάλη Παρασκευή. Η γιορτή καθιερώθηκε επίσημα να γιορτάζεται  στην αρχή του έβδομου αιώνα σε αντικατάσταση της εβραϊκής γιορτής, του εξιλασμού.

   Ο Κύριος σαράντα ημέρες περίπου πριν από τη Σταύρωση Του,παρέλαβε τρεις από τους Μαθητές Του, τον Πέτρο, για τη μεγάλη πίστη και αγάπη που είχε προς τον Χριστό, τον Ιωάννη επειδή τον αγαπούσε ιδιαίτερα  για την αγνότητα και την ολόψυχη προς Αυτόν αφοσίωσή Του και τον Ιάκωβο, επειδή αυτός έχυσε πρώτος το αίμα του για την αγάπη του Χριστού και τους ανέβασε στο όρος Θαβώρ. Δεν πήρε όλους τους μαθητές, γιατί θα αναγκαζόταν να πάρει και τον Ιούδα, που λόγω της κακής του προαιρέσεως ήταν ανάξιος να δει τη Μεταμόρφωση. Ξαφνικά εκεί στο όρος Θαβώρ, ενώ προσευχόταν ο Κύριος, έλαμψε το πρόσωπό Του «υπέρ τον ήλιον» και τα ρούχα Του έγιναν λευκά σαν το φως. Ταυτόχρονα εμφανίστηκαν ο Προφήτης Μωϋσής ως εκπρόσωπος του νόμου της Παλαιάς Διαθήκης και των νεκρών και ο Προφήτης Ηλίας ως εκπρόσωπος των προφητών και των ζωντανών ( όπως είναι γνωστό ο Προφήτης Ηλίας αναλήφθηκε ζωντανός στους ουρανούς με πύρινο άρμα) συνομιλώντας μαζί Του για τις προφητείες που αναφέρονταν στο Σωτήριο Πάθος Του. Αυτό συνέβη για να δείξει στους μαθητές πως είναι ο Κύριος του νόμου και των προφητών, ζώντων και νεκρών. Ο Πέτρος από την ταραχή του μη γνωρίζοντας τι έλεγε, επειδή φοβόταν μήπως οι Ιουδαίοι σκοτώσουν τον Ιησού, αν επέστρεφε στα Ιεροσόλυμα είπε στον Κύριο να μείνουν στο όρος Θαβώρ και να φτιάξουν τρεις σκηνές. Ενώ ακόμα μιλούσε ο Πέτρος, εμφανίστηκε ένα φωτεινό σύννεφο και η φωνή του Ουράνιου Πατέρα μέσα από αυτό, βεβαίωνε πως ο Χριστός είναι ο Υιός Του ο αγαπητός, στον οποίο αναπαύεται όλη η Πατρική εύνοια Του και εμείς οι άνθρωποι, σε Αυτόν πρέπει να υπακούμε και να εφαρμόζουμε τις σωτήριες εντολές Του.  Η Θεϊκή φωνή συγκλόνισε τους μαθητές, που έπεσαν με το πρόσωπο κάτω στη γη από τον τρόμο τους. Αλλά ο Κύριος γεμάτος φιλανθρωπία δεν αφήνει  τους μαθητές Του μέσα στην αγωνία και τον φόβο. Αγγίζοντάς τους, τους είπε να σηκωθούν και να μην φοβούνται, γιατί θα είναι μαζί τους μέχρι το Θείο Πάθος Του, όπως και πρώτα δηλαδή με το ταπεινό σχήμα ενός απλού ανθρώπου. Γιατί ο Κύριος ήταν «άνθρωπος το φαινόμενον αλλά Θεός το κρυπτόμενον». Ακόμη τους προέτρεψε να μην αναφέρουν σε κανένα το θείο αυτό γεγονός που έζησαν, μέχρις ότου  αναστηθεί «εκ νεκρών».

  

Στην παράσταση της Μεταμόρφωσης οι αγιογράφοι παρουσιάζουν τρία πρόσωπα όρθια,  επάνω σε τρεις κορυφές του όρους Θαβώρ και τρία κάτω « κατά γης πεσόντα»,  αποτελούν μια τετράγωνη σύνθεση. Ο Χριστός, μέσα σε φωτεινή ελλειψοειδή δόξα, εικονίζεται ντυμένος με λευκά  ρούχα, υψώνει το δεξιό Του χέρι και ευλογεί, ενώ με το αριστερό κρατεί συνεπτυγμένο ειλητάριο και δίπλα Του βρίσκονται ο Μωυσής και ο Ηλίας. Στην παράσταση  δεξιά εικονίζεται ο Μωυσής με μικρά  γένια και αριστερά  ο Ηλίας με λευκά γένια. Οι μαθητές κάτω παριστάνονται, δεξιά ο Ιάκωβος να βρίσκεται σε πλήρη ανατροπή, ο χωρίς γένια Ιωάννης να βρίσκεται σε στάση πρηνηδόν  και ο Πέτρος αριστερά, ελαφρά σηκωμένος στρέφει με φόβο το κεφάλι του προς το Σωτήρα Χριστό.

    Στην Ενορία Σπηλίου η εκκλησία του Σωτήρα Χριστού βρίσκεται λίγο πριν από την έξοδο του χωριού και τη συναντάμε δεξιά, όπως ερχόμαστε από το Ρέθυμνο και σε ελάχιστη απόσταση από τον κεντρικό δρόμο. Είναι χτισμένη σε βραχώδες ύψωμα, με διαστάσεις 7,50 Χ 2,80 μέτρα και τον υπόλοιπο έξω χώρο καταλαμβάνει το νεκροταφείο για τους κατοίκους που προέρχονται από το Πάνω Χώρι. Είναι ένα μικρό γραφικό και πολύ όμορφο εκκλησάκι ρυθμού Βασιλικής, με σπάνιες τοιχογραφίες οι οποίες δυστυχώς έχουν φθαρεί από την υγρασία και το χρόνο, με αποτέλεσμα να μη διαβάζονται σήμερα ικανοποιητικά. Το πότε κατασκευάστηκε και  αγιογραφήθηκε μας είναι άγνωστο, γιατί δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Πιθανολογούμε τον ΙΔ΄ αιώνα και η αγιογράφησή του έγινε από τοπικούς αγιογράφους της ευρύτερης περιοχής.

   Οι τοιχογραφίες στην κόγχη του Ιερού Βήματος είναι κατεστραμμένες, όπως είναι και στο δεξιό πλάγιο μέτωπό της. Στο αριστερό πλάγιο μέτωπο της κόγχης  όμως, διακρίνουμε:

                                                                   



Την παράσταση του Πρωτομάρτυρα και Διακόνου Στεφάνου, που είναι ο πρώτος που επιλέχτηκε   ως Διάκονος, αλλά και ο πρώτος που μαρτύρησε για την πίστη του το 36 μ.Χ. Τη μνήμη του τη γιορτάζουμε στις 27 Δεκεμβρίου και την ανακομιδή των λειψάνων του στις 2 Αυγούστου.


















                                                                





Πάνω από την παράσταση του Διακόνου Στεφάνου έχουμε την ιστόρηση του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, που αποτελεί το ένα τμήμα του Ευαγγελισμού. Τον διακρίνουμε να κρατεί σκήπτρο με το αριστερό του χέρι και την κίνηση των ποδιών του την χαρακτηρίζει ορμητικότητα.

















                                                                  



Στη νότια πλευρά του Ιερού Βήματος διακρίνουμε την παράσταση του Αγίου Πολύκαρπου, του Επισκόπου Σμύρνης. Γεννήθηκε γύρω στο 80 μ.Χ. από ευσεβείς γονείς και αναδείχτηκε ο διδάσκαλος, ο πατέρας και ο καλός ποιμένας για τους χριστιανούς. Γι’ αυτά του τα προτερήματα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης τον προώθησε και τον έκαμε Επίσκοπο Σμύρνης. Την περίοδο των διωγμών επί αυτοκρατορίας του Αντωνίου Πίου μαρτύρησε με ξίφος στις 23 Φεβρουαρίου του 167 μ.Χ. , ημέρα που γιορτάζεται και από την Εκκλησία μας.













                                                                  




Λίγο πιο πάνω  διακρίνουμε την παράσταση της Ανάληψης, όπου εικονίζονται οι Απόστολοι χωρισμένοι σε δύο ημιχόρια  με τη Θεοτόκο ανάμεσα σε δύο αγγέλους,  να παρακολουθούν φοβισμένοι τον « Αναλαμβανόμενον».








                                                                 


Πάνω από την πρόθεση διακρίνουμε την παράσταση του Αγίου Μηνά, που γεννήθηκε στην Αίγυπτο από γονείς ειδωλολάτρες. Σταδιοδρόμησε στο Ρωμαϊκό στρατό, όταν διοικητής ήταν ο Αργυρίσκος. Κατά τον διωγμό του Διοκλητιανού, που οι χριστιανοί συλλαμβάνονταν και θανατώνονταν είπε το μεγάλο όχι στην εξουσία. Η πίστη του στο Χριστό νίκησε την κοσμική εξουσία, πετώντας κάτω στη γη τη στρατιωτική του  ζώνη και μαζί την ιδιότητα του στρατιώτη-διώκτη των χριστιανών. Γι’ αυτή του τη συμπεριφορά υπέστη μαρτυρικό θάνατο το 304 μ.Χ.  Η εκκλησία μας τον γιορτάζει στις 11 Νοεμβρίου.

   Επίσης στην ίδια παράσταση διακρίνουμε τον Άγιο Βικέντιο, που γεννήθηκε στην Ουέσκα της Ισπανίας και χειροτονήθηκε διάκονος από τον Ουαλέριο, που εκτίμησε τον ευσεβή του ζήλο και την αγνότητά του. Διέθετε το χρόνο του στην κατήχηση και το διαφωτισμό των συνανθρώπων του, με αποτέλεσμα να το πληροφορηθεί ο Δακιανός, που ήταν διοικητής της περιοχής κατά το διωγμό του Διοκλητιανού και να υποστεί μαρτυρικό θάνατο το 304μ.Χ. Η Εκκλησία μας τον γιορτάζει στις 11 Νοεμβρίου.

 Ακριβώς δε δίπλα και που ελάχιστα διακρίνεται είναι και ο Άγιος Βίκτωρ, που γιορτάζει στις 11 Νοεμβρίου, την ίδια μέρα με τους άλλους δυο.


                                                                  


Στο βόρειο τοίχο του Ιερού Βήματος βλέπουμε τον Άγιο Ελευθέριο, που γεννήθηκε στη Ρώμη από ευσεβείς γονείς. Σε μικρή ηλικία έχασε τον πατέρα του και ζούσε με τη μητέρα του, που ονομαζόταν Ανθία και ήταν χριστιανή, μάλιστα λέγεται ότι διδάχτηκε το χριστιανισμό από τον Απόστολο Παύλο. Έγινε επίσκοπος Ιλλυρικού σε μικρή ηλικία. Συντέλεσε πολύ στη διάδοση του χριστιανισμού και γι’ αυτό τον κάλεσε ο αυτοκράτορας Αδριανός, για να τον ανακρίνει. Μάταια προσπαθούσε να τον μεταπείσει, μέχρι που άρχισαν τα φρικτά βασανιστήρια για τον Άγιο. Όμως τα υπόμεινε όλα και στο τέλος θανατώθηκε από τους δήμιους μπροστά στα μάτια της μητέρας του. Εκείνη έσπευσε να αγκαλιάσει το λείψανο του παιδιού της και θανατώνεται και αυτή με το ίδιο ξίφος. Η εκκλησία μας τους γιορτάζει στις 15 Δεκεμβρίου.


  





Στον βόρειο τοίχο του κυρίως Ναού διακρίνουμε δυο Ασκητικές μορφές:

                                                                   




Δεξιά την ασκητική μορφή του Αγίου Ονουφρίου, που γεννήθηκε στη Θηβαϊδα της Αιγύπτου και πέθανε στα τέλη του Δ΄ αιώνα. Γιορτάζεται από την Εκκλησία μας στις 12 Ιουνίου. Δίπλα του, υπάρχει η ασκητική μορφή του Αγίου Αντωνίου, που ήταν ο πατέρας και ο θεμελιωτής της μοναχικής ζωής. Γεννήθηκε στην Αίγυπτο το 251μ.Χ. και πέθανε το 356μ.Χ. σε ηλικία 105 ετών. Γιορτάζεται από την Εκκλησία μας στις 17 Ιανουαρίου.











                                                                   




Στην παράσταση αυτή ξεχωρίζουμε το γέροντα Συμεών να παραλαμβάνει το Θείο Βρέφος από την αγκαλιά της Θεοτόκου  τεσσαράκοντα ημέρες, μετά τη γέννησή Του. Μπροστά ακριβώς βρίσκεται η Θεοτόκος και πίσω της ο  «μνήστωρ» Ιωσήφ έτοιμος να προσφέρει τα Δώρα του στο Ναό.

  Πίσω από το Συμεών βρίσκεται η Προφήτιδα Άννα.












                                                                  








Σ’ αυτή  την παράσταση διακρίνουμε ελάχιστα τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, που είναι ντυμένος με βασιλικό σάκο που καταλήγει στα πόδια. Είναι ο Άγγελος φύλακας.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                    

 

 

Στην παράσταση αυτή αναγνωρίζουμε έφιππο τον Άγιο Μηνά. Είναι η δεύτερη εικονογράφηση του  Αγίου στην ίδια εκκλησία και ίσως αυτό να δηλώνει κάτι το ιδιαίτερο για τον αγιογράφο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                  



Στην απεικόνιση  αυτή διακρίνουμε τρεις έφιππους Αγίους: Τον Άγιο Δημήτριο, τον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Προκόπιο.











                                                                



Στην παράσταση αυτή απεικονίζεται η Ανάσταση του Χριστού, που ως Κυρίαρχος Ζωής συντρίβει τις πύλες του Άδη. Στο αριστερό του χέρι κρατεί το Σταυρό της Ανάστασης και με το δεξί σηκώνει από τη σαρκοφάγο τον Αδάμ, το σύμβολο του ανθρώπινου γένους. Ακολούθως σηκώνεται η Εύα και ο δίκαιος Άβελ. Την ιστόρησησυμπληρώνουν  οι βασιλιάδες Δαυίδ και  Σολομώντας.

 












                                                                   







Διακρίνουμε  δυο σπάνιες συμβολικές παραστάσεις από την Αποκάλυψη του Ιωάννη.

 

                                                                








                                                                 



Στην παράσταση ιστορούνται οι Μυροφόρες Γυναίκες, που επισκέπτονται τον Τάφο του Χριστού. Δεξιά  διακρίνουμε Άγγελο Κυρίου ντυμένο με λευκή στολή  καθισμένο επάνω στον  «αποκεκυλισμένο» λίθο του Τάφου.  Κρατεί σκήπτρο και  ατενίζει τις Γυναίκες. Αυτές τις καταλαμβάνει  «τρόμος και έκστασις» καθώς αντικρίζουν τον Άγγελο και το κενό μνημείο. Επίσης μέσα στον τάφο, παρατηρούμε το κάλυμμα που ονομάζεται « σουδάριον». Δεξιά και παρακάτω από το μνημείο φαίνονται οι  στρατιώτες να κοιμούνται φορώντας τις στολές τους και κρατώντας τα  δόρατά τους.







                                                                  






Οι Άγιες μορφές των Κωνσταντίνου και Ελένης με τον Τίμιο Σταυρό ανάμεσά τους να ακτινοβολεί, όπως ο ήλιος της δικαιοσύνης. Στα κεφάλια τους τοποθετούνται από τον αγιογράφο Βυζαντινά στέμματα. Οι αγιογράφοι της Κρήτης εκφράζουν την ιδιαίτερη προτίμησή τους στους Αγίους δηλώνοντας έτσι την «αδυναμία» τους στον πρώτο Χριστιανό Αυτοκράτορα.












                                                                  








Στον Δυτικό τοίχο υπάρχουν σκηνές από τη Δευτέρα Παρουσία

  













Στο ανακουφιστικό τόξο διατηρούνται θαυμάσιες τοιχογραφίες:


                                                                  









Στο βόρειο μέρος του τόξου διακρίνουμε τον Άγιο Μάμα που γεννήθηκε γύρω στο 260μ.Χ. Οι γονείς του ήταν ευσεβείς χριστιανοί που μαρτύρησαν μέσα στη φυλακή, λίγες μόλις μέρες μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Στην παράσταση βλέπουμε τον Άγιο να κρατά στα χέρια του την ελαφίνα, το γάλα της οποίας θήλαζε, προκειμένου να επιβιώσει. Γιορτάζεται από την εκκλησία μας στις 2 Σεπτεμβρίου.
















                                                                  








Ο Άγιος Βουκόλος, που άθλησε στις αρχές του Δ΄αιώνα, τοποθετείται από τον αγιογράφο, ακριβώς πάνω από την απεικόνιση του Αγίου Μάμα.  Κατάγονταν από πλούσιους γονείς που ασχολούνταν με τη κτηνοτροφία. Παρουσιάστηκε οικειοθελώς στις Ρωμαϊκές αρχές, όπου βασανίστηκε με βαρβαρότητα. Μετά το βασανισμό του, παρέδωσε την ψυχή του στο Θεό. Η εκκλησία μας τον γιορτάζει στις 3 Φεβρουαρίου.




   Στην παράσταση που ακολουθεί διακρίνουμε τις Άγιες μορφές των Αγίων Δέκα Μαρτύρων. Μαρτύρησαν στον διωγμό του Δεκίου (249-251) στη Κρήτη. Και οι Δέκα στήριξαν και διέδωσαν τον Χριστιανισμό στην Κρήτη. Καταγγέλθηκαν στον έπαρχο της νήσου που και εκείνος ονομαζόταν Δέκιος. Αποκεφαλίστηκαν στις 23 Δεκεμβρίου όπου γιορτάζονται από την εκκλησία μας. Είναι ίσως από τις  παραστάσεις που  εικονογραφούνται ελάχιστα από τους αγιογράφους  στις Εκκλησίες της Κρήτης. Τα ονόματα των Δέκα Μαρτύρων  είναι: Θεόδουλος, Ζωτικός, Εύπορος, Γελάσιος, Αγαθόπους, Ευάρεστος, Σατορνίνος, Ευνικιανός, Βασιλείδης και Πόμπιος.

                                                                  


Ο Άγιος Ζωτικός.








                                                                  


 Ο Άγιος Αγαθόπους.















                                                                  





 Ο Άγιος Σατορνίνος.















Στο νότιο μέρος του τόξου διακρίνουμε τις παραστάσεις:


                                                                  





Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Με τη διπλανή ιστόρηση που διακρίνεται ελάχιστα, αποτελεί την παράσταση της Δέησης.

 












                                                                  










Στο ίδιο πάντα ανακουφιστικό τόξο εμφανίζονται δυο από τις άγιες μορφές των Αγίων Δέκα Μαρτύρων. Ο Άγιος Γελάσιος κάτω και  ο Άγιος Βασιλείδης επάνω.

























Επίσης υπάρχουν και πολλές άλλες παραστάσεις Αγίων καθαρές, που δεν κατάφερα να τις ερμηνεύσω.

 

                                                                    






Θεωρώ πιθανό να είναι ο Ανδρέας ο Κρήτης.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                   





Ενδεχομένως να είναι ο Άγιος Κύριλλος ο Α΄ Αρχιεπίσκοπος στη Γόρτυνα.


















                                                                  






Ένας  Άγιος από τους Άγιους Δέκα Μάρτυρες.













      

            

                                                 






Ένας ακόμη Άγιος από τους Αγίους Δέκα Μάρτυρες.


 

 

 

 

 

 

 

 

 

Απολυτίκιο Γιορτής :

 

Μετεμορφώθης εν τω  Όρει, Χριστέ ο Θεός, δείξας τοις Μαθηταίς σου την δόξαν σου, καθώς ηδύναντο. Λάμψων και ημίν τοις αμαρτωλοίς, το φώς σου το αϊδιον, πρεσβείαις της Θεοτόκου. Φωτοδότα, δόξα σοι.

Ακούστε το απολυτίκιο της Γιορτής:

                                                          

 

ΠΗΓΕΣ:

 

1). Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια.

2). Θεοδώρου Πελαντάκη, Βυζαντινοί Ναοί της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου, Ρέθυμνο 1972.

3). Κωνσταντίνου Δ. Καλοκύρη, Βυζαντινές τοιχογραφίες της Κρήτης, Αθήνα 1957.

4). Από την Εφημερίδα « Μεσολογγίτικο Χρονικό» του Γεωργίου Ραπτόπουλου.

5). Aπολυτίκια Αγίων, Byzmysic.gr, π.Νικόδημος Καβαρνός. 



Την παρούσα εργασία  αφιερώνω:

            

1. Στους Εφημερίους και τους Ενορίτες της Ενορίας Σπηλίου με την ευχή να τους προστατεύει και να έχουν πάντα στο πλευρό τους το Σωτήρα Χριστό.

2. Στην εγγονή μου Μαρκέλλα και στους γονείς της να γνωρίζουν πλούσια την παρουσία του Σωτήρα Χριστού.

 

   Ευχαριστώ τέλος θερμά και όσους με οποιοδήποτε τρόπο βοήθησαν σ’ αυτή την εργασία και ιδιαίτερα τον Πρωτοπρεσβύτερο π. Εμμανουήλ Μαράκη για την πολύτιμη βοήθειά του.


                                                                      Σπήλι, Φεβρουάριος 2010.
                                                            Σταυριανάκης Κωνσταντίνος του Βασιλείου.

                                                         Θεολόγος, Διευθυντής Γενικού Λυκείου Σπηλίου.

 


 

                                                            


 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 


 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 





 








scroll back to top

Αναζήτηση

Επισκεψιμότητα

106360

Δημοσκόπηση

Πείτε μας τη γνώμη σας γι'αυτή την ιστοσελίδα