Εορτολόγιο

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΠΑΝΑΓΙΑ «Η ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ»
ΣΤΗΝ ΕΝΟΡΙΑ ΜΟΥΡΝΕ.

   Η γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής που γιορτάζει η Εκκλησία μας την Παρασκευή της Διακαινησίμου ( την πρώτη εβδομάδα μετά το Πάσχα), είναι η γιορτή της Παναγίας μας. Ονομάζεται δε έτσι, γιατί γέννησε τη Ζωή, που είναι ο Χριστός.
   Η γιορτή ανήκει στις λεγόμενες Κινητές γιορτές και ονομάζονται έτσι οι γιορτές του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου, που έχουν ως κέντρο την ημέρα του Πάσχα. Των κινητών γιορτών η ημερομηνία κάθε χρόνο αλλάζει, γιατί εξαρτώνται από την ημερομηνία του Πάσχα. Όταν το Πάσχα είναι πρώιμο, έρχονται και αυτές ενωρίτερα και όταν το Πάσχα είναι όψιμο, αυτές έρχονται αργότερα. Γιορτάζεται την ωραία εποχή της άνοιξης μέσα στο κλίμα της πασχαλινής χαράς και αγαλλίασης. Η Ζωοδόχος Πηγή είναι μια γιορτή προς τιμή της Παναγίας, που δεν έχει σχέση με τη ζωή Της, όπως οι άλλες γνωστές Θεομητορικές γιορτές. Η γιορτή αυτή έχει σχέση με τις θαυμαστές επεμβάσεις της Παναγίας μας για τη σωτηρία των ανθρώπων εκείνων, που την επικαλούνται με πίστη.
   Πριν από 15 περίπου αιώνες σε κάποια εξοχή της Κωνσταντινούπολης και σε κάποιο έρημο δρόμο, ένας δυστυχισμένος άνθρωπος φώναζε «βοήθεια». Κανείς δεν τον άκουγε, αλλά και όσοι τον άκουγαν δεν του έδιναν καμία σημασία. Για καλή του τύχη όμως πέρασε ένας άνθρωπος σπλαχνικός, μικρός, τιποτένιος, που κανείς δεν τον ήξερε και κανείς δεν έκανε λόγο γι’ αυτόν. Ήταν ένας ταπεινός άνθρωπος, που ασκούσε το επάγγελμα του κρεοπώλη. Ήταν ο Λέων ο Α΄ ο Θράξ, ο μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Μόλις άκουσε τη φωνή του δυστυχισμένου που καλούσε απεγνωσμένα βοήθεια, έσπευσε να τον βρει και να τον βοηθήσει όσο τουλάχιστο μπορούσε. Βρήκε σε ελεεινή κατάσταση ένα άνθρωπο τυφλό, που κάποιος τον είχε κυριολεκτικά πετάξει στον έρημο εκείνο τόπο, άσπλαχνα. Είχε μείνει μέρες νηστικός, ήταν πεινασμένος, αλλά και διψασμένος. Το πρώτο που ζήτησε ο τυφλός από τον άγνωστο ευεργέτη του ήταν λίγο νεράκι, γιατί το στόμα του είχε στεγνώσει. Εκείνος, μπήκε μέσα στο δάσος και έψαχνε παντού να του βρει λίγο νερό. Μάταια όμως προσπαθούσε, γιατί δεν εύρισκε πουθενά. Όταν άρχισε σχεδόν να απελπίζεται, ακούει μια μυστηριώδη φωνή που τον παρότρυνε να προχωρήσει ακόμη και θα βρει. Προχώρησε αρκετά μέσα στο δάσος ψάχνοντας παντού, αλλά νερό δεν εύρισκε. Τότε ακούγεται για δεύτερη φορά η μυστηριώδης φωνή που του λέει ότι το νερό είναι κοντά και σε λίγο θα το βρει. Πράγματι σε μικρή απόσταση από το σημείο που βρίσκονταν συνάντησε την πηγή που έτρεχε γάργαρο, αλλά και δροσερό νερό. Έδωσε στο διψασμένο να πιεί και ήπιε και ευφράνθηκε. Τότε ακούγεται πάλι η φωνή που του λέει, πλύνε του τα μάτια και τότε θα μάθεις αμέσως, ποια είμαι εγώ που κατοικώ σ’ αυτό το μέρος, εδώ και πολλά χρόνια. Ο τυφλός είδε το φως του, έγινε αμέσως καλά με τη βοήθεια της Παναγίας, που φανέρωσε έτσι τη Ζωοδόχο Πηγή Της.
   Όταν αργότερα ο Λέων έγινε αυτοκράτορας δε λησμόνησε το περιστατικό αυτό και έσπευσε στον τόπο εκείνο και οικοδόμησε μεγαλοπρεπή Ναό προς τιμή της Ζωοδόχου Πηγής της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ο ναός αυτός το 1500 μ.Χ. κατέρρευσε και το 1833 μ.Χ. ο Πατριάρχης Κωνστάντιος ο Α΄ με άδεια του Σουλτάνου, τον έκτισε ξανά πάνω στα ερείπια του παλαιού.
   Οι αγιογράφοι της Εκκλησίας μας, προκειμένου να αγιογραφήσουν την εικόνα της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής, μας παρουσιάζουν την Παναγία μέσα σ’ ένα σιντριβάνι από το οποίο χύνεται άφθονο νερό και να κρατεί στην αγκαλιά της το Χριστό, που ευλογεί. Δύο άγγελοι τη στεφανώνουν και κρατούν ειλητάριο που γράφει: « Χαίρε ότι υπάρχει βασιλέως καθέδρα, χαίρε ότι βαστάζεις τον Βαστάζοντα πάντα». Γύρω από το σιντριβάνι εικονίζονται ο αυτοκράτορας και πολλοί ασθενείς με ποικίλες ασθένειες. Στην άκρη ζωγραφίζεται μια δεξαμενή με ψάρια, αφού η τοποθεσία που χτίστηκε ο Ναός λέγεται Μπαρουκλή, που σημαίνει τόπος ψαριών.
   Η ευλάβεια και η αγάπη του λαού της Κωνσταντινούπολης προς τη Ζωοδόχο Πηγή μεταδόθηκε σε όλους τους Ορθόδοξους λαούς και έτσι σε πολλά μέρη ανεγέρθηκαν Ναοί προς τιμή της Παναγίας «της Ζωοδόχου Πηγής», όπου επιτελούνται θαύματα, που στηρίζουν τους ανθρώπους στην καθημερινή τους ζωή και στην πίστη τους στο Θεό.
   Στην Ενορία της Μουρνέ ο Ναός της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής, βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από το Χωριό. Ο επισκέπτης προκειμένου να τη συναντήσει πρέπει να κάνει μεγάλη υπομονή και να ακολουθήσει νοτιοδυτική πορεία μέσα από το χωριό, προκειμένου να φθάσει στο από πολλά χρόνια εγκαταλελειμμένο «Ντιμπλοχώρι». Καλό θα είναι να συνοδεύεται από άτομο της περιοχής, που να τη γνωρίζει καλά για μεγαλύτερη σιγουριά.
   Είναι ένα όμορφο εκκλησάκι ρυθμού Βασιλικής με διαστάσεις 2.50 Χ 8 μέτρα. Στο Ναό προστέθηκε Νάρθηκας που είναι λίγο πλατύτερος και λίγο ψηλότερος του ήδη υπάρχοντος Ναού με διαστάσεις 3,40 Χ 3,10. Κτήτορας δε του Ναού είναι ο Λεοντάκης Τρουλλινός το 1417 μ.Χ. σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που έχει διασωθεί. Ο αγιογράφος όμως είναι άγνωστος και πιθανολογούμε να ήταν τοπικός ή να προέρχεται από την ευρύτερη περιοχή.

Ανεκαινήσθι και ανιστορίθη ο θίος και πάνσεπτος ναός της υπερευλογιμένης δεσπίνης ημών Θεοτόκου και αηπαρθένου Μαρήας της Λαμπινής, δια συνεργίας και κόπου και εξόδου του κυρ Λεοντάκι του Τρουλινού και της σηβίου αυτού Άνης και τέκνης, και των αυταδέλφων αυτού κυρ Νικολάου, κυρ Ιωάννου. Ετελέσθι εν μηνί ιουνίο ε΄, Ινδικτιώνος Ι, έτος 6925, (1417).

Όμως οι υγρασίες και τα άλατα έχουν προξενήσει φθορές στις ήδη υπάρχουσες τοιχογραφίες, με αποτέλεσμα να μη διαβάζονται σήμερα ικανοποιητικά.

Στην κόγχη του Ιερού διακρίνουμε:

Στην εντειχισμένη Αγία Τράπεζα βλέπουμε τους Έξι Λειτουργικούς Ιεράρχες, που δε μπορούμε να διαβάσουμε ποιος είναι ο καθένας. Όμως από το ανεπτυγμένο ειλητάριο που κρατούν οι δύο στα χέρια τους μπορούμε να πιθανολογήσουμε ότι πρόκειται για τον Ιωάννη το Χρυσόστομο « Ο ευλογών τους ευλογούντας…» και τον Ιάκωβο τον Αδελφόθεο « Ο Θεός ο Θεός ημών…».

Στη βόρεια πλευρά της κόγχης του Ιερού έχουμε την παράσταση ενός Διακόνου του οποίου το όνομα είναι δυσανάγνωστο.

Επίσης στην κόγχη της Προθέσεως διακρίνουμε ένα ακόμη Διάκονο του οποίου το όνομα είναι δυσανάγνωστο.

Στην καμάρα της κόγχης παριστάνεται η Ανάληψης του Κυρίου μας σε δυο ημιχόρια. Στο ένα ημιχόριο διακρίνεται η Θεοτόκος, ο Άγγελος και οι μισοί από τους Δώδεκα μαθητές. Στο άλλο ημιχόριο δε διακρίνουμε απολύτως τίποτα, όπως δε διακρίνουμε και τη μορφή του Χριστού να περιβάλλεται από Δόξα.

Στον κυρίως Ναό και στο βόρειο τοίχο διακρίνουμε:

Εδώ βλέπουμε δυο έφιππους Αγίους, που τα ονόματά τους είναι δυσανάγνωστα.

Στην παράσταση αυτή διακρίνουμε πεντακάθαρα τη μορφή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Δίπλα ακριβώς από την παραπάνω τοιχογραφία, βλέπουμε την παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Σ’ αυτή την παράσταση διακρίνουμε ελάχιστα τη Γέννηση του Χριστού.

Στην παράσταση αυτή έχουμε την Υπαπαντή και το γέροντα Συμεών να κρατεί στην αγκαλιά του το Χριστό.

Σ’ αυτή την παράσταση ελάχιστα διακρίνουμε τη Βάπτιση του Χριστού.

Στο Νότιο τοίχο διακρίνουμε:

Στην παράσταση βλέπουμε δύο έφιππους Αγίους που τα ονόματά τους είναι δυσανάγνωστα.

Εδώ διακρίνουμε ελάχιστα την παράσταση της Δέησης.

Στο τοξωτό άνοιγμα του παλαιού δυτικού τοίχου διακρίνουμε:

Την ολόσωμη παράσταση του Αγίου Κοσμά στη βόρεια πλευρά του τόξου.

Ακριβώς πιο πάνω διακρίνουμε τις μορφές δυο Αγίων από τους Αγίους Δέκα Μάρτυρες της Εκκλησίας της Κρήτης τα ονόματα των οποίων είναι δυσανάγνωστα.

Στη νότια πλευρά του τόξου διακρίνουμε την ολόσωμη παράσταση του Αγίου Δαμιανού.

Πάνω ακριβώς βλέπουμε τρεις από τις Άγιες μορφές των Αγίων Δέκα Μαρτύρων. Στο επάνω μέρος είναι ο Άγιος Εύπορος και από κάτω ο Άγιος Ευνικιανός.

Στο εξωτερικό μέτωπο του τόξου διακρίνουμε ελάχιστα την παράσταση της φιλοξενίας του Αβραάμ.

Λίγο παρακάτω και δεξιά όπως βλέπουμε διακρίνουμε την παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου που φαίνεται σχεδόν καθαρά, ενώ από την άλλη πλευρά ο Αρχάγγελος Γαβριήλ διακρίνεται ελάχιστα.

Στο Νάρθηκα του βόρειου τοίχου διακρίνουμε:

Ένα ολόσωμο Άγιο δυσανάγνωστο.

Πολυπρόσωπη παράσταση δυσανάγνωστη.

Ολόσωμοι Άγιοι δυσανάγνωστοι.

Στο νότιο τοίχο του Νάρθηκα διακρίνουμε:

Ολόσωμες Αγίες δυσανάγνωστες.

Χορούς Ιεραρχών και χορούς Δικαίων.

Η παράσταση είναι δυσανάγνωστη.

Σκηνές από τον Αδάμ και την Εύα.

Στον Δυτικό τοίχο του Νάρθηκα διακρίνουμε:

Ελάχιστα τη Σταύρωση του Χριστού μας.

Την τιμωρία της κολάσεως.

Απολυτίκιο της Γιορτής:

Η αναβλύζουσα Θείον ύδωρ αθάνατον, η προχέουσα ρείθρα ζωής αέναα.Τοις προστρέχουσι πιστώς, τη Ζωοδόχο σου Πηγή και ταύτα αρυομένοι, βραβεύεις νυν τε Παρθένε, ρώσιν και θεραπείαν, και συμφορών απολύτρωσιν.

Ακούστε το απολυτίκιο της Γιορτής:

ΠΗΓΕΣ:

1). Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια.
2). Θεοδώρου Πελαντάκη, Βυζαντινοί Ναοί της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου, Ρέθυμνο 1972.
3). Κωνσταντίνου Δ. Καλοκύρη, Βυζαντινές τοιχογραφίες της Κρήτης, Αθήνα 1957.
4). www.parembasis.gr
5). blogs.sch.gr/ kantonopou.
6). Απολυτίκια Αγίων, Byzmusic.gr, π. Νικόδημος Καβαρνός.

Την παρούσα εργασία την αφιερώνω:

1). Στον κάθε ενορίτη της Ενορίας της Μουρνέ με την ευχή, να γνωρίζουν πλούσια στη ζωή τους την προστασία της Ζωοδόχου Πηγής.
2). Στην εγγονή μου Μαρκέλλα και στους γονείς της να τους προστατεύει η χάρη της Ζωοδόχου Πηγής.

Ευχαριστώ τέλος θερμά και όλους που με οποιοδήποτε τρόπο βοήθησαν σ’ αυτή την εργασία και ιδιαίτερα τον κ. Εμμανουήλ Κουμεντάκη για την πολύτιμη βοήθειά του.

                                                                              Σπήλι, Νοέμβριος 2010.
                                                                      Σταυριανάκης Κων/ντίνος του Βασιλείου.
                                                              Θεολόγος, πρώην Διευθυντής Γενικού Λυκείου Σπηλίου.